Tác giả sách "Hồi ức và Cảm nhận" - ông Nguyễn Xuân Dương - vốn là bạn cố tri của tôi từ thuở còn là học sinh trung học ở Thanh Hóa. Khi tôi vào năm thứ nhất (1937) thì Anh (xin phép được gọi là anh để đảm bảo tính lịch sử) đã học năm thứ hai, tuy cách nhau chỉ một lớp nhưng anh đã chững chạc lắm rồi, đầu tóc dưỡng rẽ luôn ngay ngắn, chân đi guốc, áo dài theo mùa khi vải cát bá trắng, lúc lại vải the lương, trong khi tôi thì đầu tóc cắt ngắn, gần như trọc, chân đi đất, cùng bạn bè mải mê đá bóng trên sân vận động trong thành tỉnh hay đi chơi loanh quanh khắp các phố trong những ngày nghỉ chủ nhật.
Học xong bậc thành chung, anh Dương ra Hà Nội học, còn tôi vào Huế, nên cũng ít có dịp gặp nhau. May mắn làm sao vào giữa thập kỷ 40 của thế kỷ trước, chúng tôi cùng được bổ dụng làm giáo sư trường trung học Đào Duy Từ (nay là trường trung học Lam Sơn) tỉnh Thanh Hóa. Nhưng sau đó có thời gian anh chuyển sang ngành Tư Pháp để cuối cùng lại trở về với ngành giáo dục.
Anh Nguyễn Xuân Dương dạy môn Văn và là một thầy giáo dạy văn nổi tiếng hồi đó, được học sinh rất mến phục. Tôi dạy nhiều môn, nhưng chủ yếu cũng là dạy môn Văn. Vì vậy mối quan hệ công tác giữa anh với tôi rất gắn bó, và tôi nhận thấy anh có một lòng say mê văn học sâu sắc, và cũng bộc lộ nhiều khả năng nghiên cứu văn học.
Nhưng cũng phải đợi tới khi về nghỉ hưu thì anh mới có điều kiện thực hiện những ước mơ thời tuổi trẻ của mình. Và phải nhận rằng sức làm việc của anh thật sự dồi dào. Chỉ trong vòng mấy năm mà anh đã có tới mấy cuốn sách ra mắt bạn đọc do các nhà xuất bản ở Thanh Hóa, Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh phát hành, có cuốn là sách dịch chung với các bạn: "Bí mật thành Paris" của Eugène Sue, "Một mùa khô trắng" của André Brink, có cuốn một mình cần cù biên soạn hay dịch thuật: "Những truyện cổ tích nổi tiếng thế giới", "Những bà mẹ các danh nhân", "Anne Frank"...
Và trước mắt chúng ta giờ đây là "Hồi ức và Cảm nhận", một tập hợp những bài viết - có một số bài đã được đăng trên các tạp chí văn nghệ, nghiên cứu ở trung ương và địa phương - rải ra trong một thời gian dài. Đa số là những bài nghiên cứu văn học - đúng với sở trường của người viết - xen vào là một số bài nghiên cứu lịch sử, dịch thơ nước ngoài, tất cả đều thể hiện tính nghiêm túc, sự từng trải và trình độ của người viết. Còn một phần nữa cũng làm tăng giá trị của sách, đó là những ghi nhận về tình thầy trò, bạn bè, những kỷ niệm sâu sắc của cuộc đời một thầy giáo v.v... làm cảm động lòng người đọc.
Cuối cùng người có vinh dự được viết mấy lời giới thiệu đầu sách nay không dám giấu nỗi thích thú khi nhận thấy loáng thoáng qua một vài đoạn sách bóng dáng của mình hồi còn thanh niên trai trẻ. Vô cùng cảm ơn anh Nguyễn Xuân Dương đã mang lại cho tôi niềm vui đó.
Và xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc xa gần "Hồi ức và Cảm nhận".
Hà Nội, cuối Thu Quí Mùi (11 - 2003)
Giáo sư Đinh Xuân Lâm